به گفته دکتر میثم شکری ساز مدیریت چابک یکی از تحول آفرین ترین رویکرد های مدیریتی در دهه های اخیر بوده است که توانسته ساختار های سنتی و خشک را به شیوه ای پویا، انعطاف پذیر و پاسخ گو نسبت به تغییرات سریع محیطی تبدیل کند. در دنیای پرشتاب و رقابتی امروز، کسب و کار ها با چالش هایی نظیر نوآوری مستمر، نیاز های متغیر مشتریان، تحولات تکنولوژیک و فشار های زمانی فزاینده مواجه هستند. در چنین شرایطی، نیاز به رویکردی می باشد که با محوریت تعامل انسانی، بازخورد مداوم و تحویل تدریجی ارزش، مسیر پروژه ها را به صورت مستمر اصلاح و بهینه سازی کند.
مدیریت چابک بر پایه اصولی چون همکاری میان تیم ها، پاسخ گویی سریع نسبت به تغییرات، تقسیم پروژه به چرخه های کاری کوتاه و تمرکز بر ارزش واقعی برای مشتری بنا شده است. این رویکرد ابتدا در توسعه نرم افزار مطرح شد. امروزه در حوزه های گوناگون مانند بازاریابی، طراحی محصول، منابع انسانی و حتی آموزش کاربرد پیدا کرده است. مدیریت چابک جهت افزایش بهره وری تیم و توانایی آن برای تطبیق پذیری سریع با شرایط نامطمئن و پیچیده اهمیت دارد. تاریخچه مدیریت چابک نشان می دهد که این رویکرد در واکنش به ناکارآمدی مدل های سنتی مدیریت پروژه شکل گرفته است.
مدیریت Agile، یک رویکرد نوین مدیریتی است که بر پایه انعطاف پذیری، بازخورد مستمر، همکاری تیمی و تحویل تدریجی ارزش به مشتری بنا شده است. برخلاف مدل های سنتی که ساختار خطی و پیش بینی پذیر دارند، Agile با پذیرش تغییر به عنوان یک اصل، به تیم ها این امکان را می دهد که بهینه ترین تصمیم ها را در زمان واقعی اتخاذ کنند. مدیریت چابک در ابتدا به عنوان یک مدل توسعه نرم افزار به وجود آمد، اما امروزه در صنایع مختلفی از جمله تولید، طراحی، بازاریابی، خدمات مالی، آموزش و حتی دولت به کار گرفته می شود. این رویکرد مبتنی بر تقسیم پروژه به چرخه های زمانی کوتاه (اغلب بین 1 تا 4 هفته) به نام «اسپرینت» است که در پایان هر دوره، یک محصول قابل تحویل به مشتری ارائه می شود. چنین ساختاری به سازمان ها اجازه می دهد تا بازخورد سریع بگیرند. نقص ها را سریع شناسایی و اصلاح کنند. انعطاف پذیری بالایی نسبت به تغییرات محیطی و نیاز های مشتری داشته باشند.
بر باور دکتر میثم شکری ساز یکی از نقاط قوت مدیریت چابک، تمرکز بر ارتباط انسانی و تیم های خودگردان است. به گونه ای که تصمیم گیری ها در بطن تیم اتفاق می افتد. نقش مدیر از نظارت سخت گیرانه به تسهیل کننده تبدیل می شود. در مدیریت چابک، موفقیت پروژه نه صرفا به تکمیل برنامه اولیه، بلکه به میزان ارزشی که برای مشتری خلق شده، وابسته است.
تاریخچه مدیریت چابک به اوایل دهه 1990 باز می‌گردد. زمانی که متخصصان توسعه نرم افزار به این نتیجه رسیدند که روش های سنتی مدیریت پروژه مانند مدل های آبشاری برای پروژه های پویا و پیچیده، ناکارآمد هستند. این روش های قدیمی به دلیل ساختار خطی و عدم انعطاف در برابر تغییرات، معمولا باعث تاخیر، افزایش هزینه و عدم رضایت مشتریان می شدند. امروزه مدیریت چابک نه تنها به عنوان یک روش، بلکه به عنوان یک فرهنگ و رویکرد ذهنی شناخته می شود که با تغییرات سریع محیطی، نیاز به نوآوری مستمر و تعامل انسانی همسو است. رشد سریع فناوری، تغییرات بازار و انتظارات رو به رشد مشتریان، باعث شده اند که مدیریت چابک به ضرورتی اجتناب ناپذیر برای بقا و پیشرفت سازمان های مدرن تبدیل شود.
به اعتقاد دکتر میثم شکری ساز مدیریت چابک بر پایه مجموعه ای از اصول کلیدی استوار می باشد. هدف اصول مدیریت چابک افزایش انعطاف پذیری، سرعت پاسخ گویی به تغییرات و تحویل مداوم ارزش به مشتریان است. این اصول، در قالب دوازده اصل مانیفست چابک تعریف شده اند که هر کدام بر جنبه ای اساسی از فرآیند توسعه و مدیریت پروژه تمرکز دارند. نخستین اصل، «رضایت مشتری از طریق تحویل مستمر و زودهنگام نرم افزار ارزشمند» است. بر تمرکز سازمان بر نیاز های واقعی مشتری تاکید دارد. اصل دوم، «پذیرش تغییر حتی در مراحل پایانی پروژه» اهمیت انعطاف پذیری در برابر تغییرات ناگهانی را نشان می دهد. «تحویل مکرر نرم افزار های کاربردی در بازه های زمانی کوتاه»، «همکاری روزانه میان ذینفعان و توسعه دهندگان»، «ایجاد محیطی حمایتگر برای تیم ها»، «ارتباطات رو در رو به عنوان موثرترین روش انتقال اطلاعات» و «ساده سازی فرآیند ها» از دیگر اصول مهم این مدیریت هستند.
همچنین اصول چابک، تیم های خودگردان و با انگیزه را ارزشمند می دانند و بر اعتماد، توانمندسازی و تشویق به بازاندیشی و بهبود مستمر تاکید دارند. این اصول در توسعه نرم افزار کاربرد دارند. علاوه بر این، در هر پروژه ای که با پیچیدگی، تغییر و نیاز به پاسخ سریع همراه باشد، به شدت کاربردی می باشند. اجرای موثر اصول چابک، مستلزم یک فرهنگ سازمانی باز، مبتنی بر شفافیت، مسئولیت پذیری و یادگیری مستمر است. به کارگیری این اصول، سازمان ها را قادر می سازد که چابک تر عمل کنند. بهتر با نیاز های مشتریان همسو شوند و مزیت رقابتی پایدارتری کسب نمایند.
از نظر دکتر میثم شکری ساز مدیریت چابک (Agile Management) به عنوان رویکردی نوین در اداره پروژه ها، به ویژه در محیط های پویا و ناپایدار، مزایای متعددی را برای تیم ها و سازمان ها به همراه دارد. یکی از مهم ترین مزایای این روش، افزایش انعطاف‌پذیری هنگام مواجه شدن با تغییرات است. برخلاف روش های سنتی که بر برنامه ریزی دقیق و از پیش تعیین شده تاکید دارند، این مدیریت امکان بازبینی و بروزرسانی مداوم اهداف و مسیر پروژه را فراهم می سازد. این ویژگی سبب می شود پروژه ها به جای پیروی کورکورانه از برنامه، با توجه به نیاز بازار و بازخورد کاربران به روز شوند.
مزیت دیگر، افزایش سرعت تحویل نتایج است. در رویکرد چابک، پروژه ها به بخش های کوچکتر تقسیم می شوند که هرکدام در بازه زمانی کوتاه مدت تکمیل می گردند. این شیوه موجب سرعت در ارائه ارزش به مشتری می شود. علاوه بر این، امکان تست و بهبود مستمر را فراهم می آورد. از دیگر مزایای مهم، می توان به افزایش شفافیت و همکاری تیمی اشاره کرد. جلسات روزانه، بررسی ها و بازنگری ها باعث ایجاد ارتباط مستمر و موثر میان اعضای تیم و ذینفعان پروژه می شوند. این شفافیت منجر به درک بهتر نیاز ها، کاهش ریسک ها و پیشگیری از دوباره کاری می گردند.
علاوه بر این، مدیریت چابک به دلیل تمرکز بر ارزش آفرینی برای مشتری، رضایت مشتری را افزایش می دهد. مشارکت مشتری در فرآیند توسعه، بهبود مستمر محصول و پاسخ سریع به نیاز های واقعی، از جمله عواملی هستند که باعث می شوند مشتری احساس کند واقعا شنیده و درک شده است. در مجموع، این مدیریت سازمان ها را قادر می سازد در بازار های پرتلاطم، چابک، موثر و مشتری محور عمل کنند.
از دیدگاه دکتر میثم شکری ساز بررسی اهمیت مدیریت چابک نشان می دهد که این رویکرد فراتر از یک متدولوژی اجرایی، به منزله‌ی یک فرهنگ سازمانی نوین است. این اصول بر همکاری، انعطاف پذیری، پاسخگویی سریع به تغییرات و تمرکز بر ارزش‌آفرینی برای مشتری استوار می باشند. در دنیای پیچیده و متحول امروز، سازمان هایی که به دنبال بقا و رشد مستمر هستند، ناگریز خواهند بود از ساختار های سنتی فاصله گرفته و به سمت چارچوب های چابک حرکت کنند. این مدیریت نه تنها بهره وری تیم ها را افزایش می‌دهد، بلکه محیطی پویا برای یادگیری، نوآوری و بهبود مستمر فراهم می آورد. آینده ی موفق سازمان ها، وابسته به توانایی آن ها در پذیرش و پیاده سازی اصول چابکی خواهد بود.